Vrij toegankelijke sportinfrastructuur in de Brusselse openbare ruimte: één op vijf gebruikers is een vrouw

Het Brussels Gewest en de gemeenten voeren een actief beleid om sportvoorzieningen in open lucht te ontwikkelen. Een goed voorbeeld is het nieuwe skatepark van 2.150 m² aan de Materialenkaai. De toegang tot deze infrastructuur maakt het mogelijk om gratis te sporten in de openbare ruimte. Deze voorzieningen zijn niet alleen belangrijk voor het welzijn en de levenskwaliteit in de stad, ze bevorderen ook de sociale cohesie.

De verscheidenheid aan sportvoorzieningen is groot: petanquebanen, voetbal-, basket- en beachvolleyvelden, outdoor fitness, pingpongtafels, atletiek- en Finse pistes, skateparken … Ze worden beheerd door Leefmilieu Brussel of door een van de 19 Brusselse gemeenten. Daarnaast zijn er ook ‘niet-afgebakende ruimtes’ (zoals grasvelden of verharde zones) waar spontane sport- of recreatieactiviteiten plaatsvinden, eventueel met tijdelijk materiaal.

Vrouwen sporten vooral in niet-afgebakende openbare ruimtes

De studie bestaat uit twee delen: een terreinbezoek aan sportvoorzieningen in open lucht en een online enquête. In totaal werden in de zomer van 2024 981 gebruikers bevraagd. Slechts 22 % van hen waren vrouwen. De aanwezigheid van vrouwen blijkt sterk te verschillen per type sportvoorziening. In niet-afgebakende publieke ruimtes is 40 % van de gebruikers vrouwelijk, op beachvolleyterreinen 37 %, en op atletiek- of Finse pistes 36 %. Tegenovergesteld is de vrouwelijke aanwezigheid zeer laag op basketbalvelden (8,4 %), voetbalvelden (2,8 %) en bij buitenfitness (2 %). De studie analyseert ook welk type sportvoorzieningen beschikbaar is in het gewest. De helft bestaat uit sportvelden (voetbal en basket, samen goed voor 34 %) of fitnessapparaten in open lucht (15 %). Die voorzieningen worden bijna uitsluitend door mannen gebruikt: slechts 5 % van de gebruikers zijn vrouwen.

Gebrek aan toiletten is grootste drempel voor vrouwen om buiten te sporten

De online enquête, met 405 deelnemers, onderzocht ook waarom mensen géén gebruik maken van deze sportinfrastructuur. Zo konden de voornaamste drempels geïdentificeerd worden. Een positief punt: de helft van de respondenten vindt gratis toegang het grootste voordeel van deze voorzieningen. De drempels verschillen echter tussen vrouwen en mannen. De helft van de vrouwelijke respondenten noemt het gebrek aan toiletten en een gevoel van onveiligheid als belangrijkste belemmeringen. Ook een tekort aan schaduw, verlichting en duidelijke bewegwijzering wordt vaker door vrouwen aangehaald. Tot slot zegt 30 % van de vrouwen dat het gevoel bekeken te worden hen tegenhoudt, tegenover slechts 10 % van de mannen.

Van praktische aanvullingen tot nieuwe sportvormen in de publieke ruimte

De vrij toegankelijke sportinfrastructuur draagt duidelijk bij aan gezondheid en stedelijk welzijn. Daarom is het essentieel dat het Brusselse Gewest en de gemeenten blijven investeren, niet alleen in het onderhoud en de verbetering van bestaande infrastructuur, maar ook in de creatie van nieuwe voorzieningen. Om ervoor te zorgen dat deze sportplekken toegankelijk en aantrekkelijk zijn voor een breder publiek, formuleert de studie van perspective.brussels de volgende aanbevelingen:

• Ontwikkel voorzieningen voor sporten die vandaag weinig of geen plaats krijgen in de openbare ruimte, zoals yoga, dans of gymnastiek
• Voorzie meer infrastructuur die volgens de enquête een gemengd publiek aantrekt (zoals beachvolleyvelden en atletiek-/Finse pistes)
• Kies locaties die een goed evenwicht bieden tussen zichtbaarheid (voor veiligheid) en discretie (voor comfort)
• Voorzie aanvullende voorzieningen, zoals toiletten, drinkfonteinen, schaduwplekken, en bewegwijzering

Naar inclusieve en toegankelijke sportinfrastructuur voor iedereen

Deze studie onderstreept hoe vrij toegankelijke sportinfrastructuur een belangrijke hefboom is voor gezondheid, welzijn en sociale cohesie in stedelijke omgevingen zoals het Brusselse Gewest. De bevindingen tonen tegelijk aan dat een inclusieve benadering bij het ontwerp en beheer van deze ruimtes essentieel is om álle stadsbewoners, ongeacht gender, aan te moedigen om actief te zijn in de publieke ruimte. Door te investeren in diverse sportvormen, veilige en comfortabele voorzieningen, en extra infrastructuur zoals toiletten en schaduwplekken, vergroten we de aantrekkelijkheid én het bereik van sportinfrastructuur. Zo bouwen we niet alleen aan sportieve steden, maar ook aan meer gelijke, leefbare en verbonden gemeenschappen.

Bron: Perspective Brussels