GO! atheneum Erasmus De Pinte geniet van klimaatbestendige speelplaats

‘Natuur in je School’

“Onze 16.061 m² grote campus telt 700 leerlingen en 84 leerkrachten en maakt deel uit van de GO! Scholengroep 24K. We evolueerden van een aso-school naar een doorstroomschool met ook Bedrijfswetenschappen en Biotechnologische en Chemische STEM-wetenschappen. Buiten de schooluren is deze open campus, waar ook een lagere school huist, toegankelijk voor sportclubs, recepties, de muziekschool, de zomerschool en sportkampen”, meldt directeur Lieselotte Meersschaert.

In september 2021 nam Erasmus een duurzame nieuwe aanbouw tegen het L-vormige hoofdgebouw in gebruik. Deze drielagige vleugel in glas en beton huisvest twee labo’s, één ICT-lokaal, zes klaslokalen, twee flexspots, een grote polyvalente zaal, een technieklokaal en de administratie. De school ligt in een groene omgeving en bezit vier hemelwaterputten van 20.000 liter. Het water, o.m. om de toiletten te spoelen, wordt opgevangen op het dak en vloeit naar een lange wadi met een overstort naar de Duivebeek. De Tuinbouwschool in Melle leverde de planten bij de aanbouw. Een doorlopende ligusterhaag vormt de afscheiding met de rustige picknickzone. De notelaars en fruitstruiken, geplant door Pedagogisch Centrum Wagenschot, vormen een “work in progress”.

De volgende fase, de herinrichting van de speelplaats aan de voorkant van het hoofdgebouw, stond centraal bij de deelname aan de projectoproep ‘Natuur in je School’.

Organisch concept

Aan het participatieve proces namen de MOS-werkgroep (MOS = Duurzame scholen, Straffe scholen), de provincie Oost-Vlaanderen en alle stakeholders deel via enquêtes en bevragingen. Het kostenplaatje bedroeg zowat 200.000 euro, waarvan het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) 115.000 euro subsidieerde.

“We gingen in zee met tuinaannemer Ruben Van den Eeckhout van Buiten Leven uit Maldegem, die samenwerkte met Wineboud Martens van grondwerken Grond’dig uit dezelfde gemeente. Ze dienden niet de goedkoopste offerte in, maar charmeerden door hun organisch concept met ecologische en streekgebonden boom- en plantensoorten en gebogen Cortenstaal. Ze voorzagen ook een hoekje dat volledig mag verwilderen, een siertuin en twee inheemse minibosjes”, vertelt Emeliek Garriau, leerkracht van de MOS-groep.

Biodiverse oase

De verouderde speelplaats in gewapend beton en betonklinkers aan de oude zijde van het hoofdgebouw verhinderde dat hemelwater in de bodem kon dringen terwijl afbrokkelende muurtjes en loskomende klinkers voor een onveilige situatie zorgden. Er was ook nood aan meer groen en aangename zitplaatsen. De aannemers herwaardeerden de speelplaats tot een ontharde en biodiverse oase. Ze sloopten de oude structuur, waarbij ze het 15 tot 20 cm diepe, 1.200 ton zware funderingsmateriaal in gewapend beton op 1.500 m² bedekt door klinkers afvoerden.

Daarna realiseerden ze er een speelplaats met 1.200 m² waterdoorlatende klinkers en 400 m² grind, voorzagen meer ruimte rond de volwassen bomen, voerden planten aan (grassen, hemelsleutel, duizendblad, varens, ooievaarsbek) en legden wandelpaden onder de bomen. Die bomen vangen de aandacht, bieden schaduw en verkoeling en houden water vast.

Ze creëerden ook meer ontspannings- en picknickruimte en mogelijkheden om buiten les te geven, bouwden hoogteverschillen in en gebruikten een mix van materialen: waterdoorlatende klinkers met een opbouw van betonpuin en porfier, grind, gestabiliseerd gras- en klavermengsel en wandelpaden in houtsnippers en bloemrijke vaste planten. ”We groeven twee containers slechte grond uit en boorden infiltratiekokers om de bomengroei en waterdoorlatendheid te stimuleren”, weet Wineboud.

“De gemetselde keermuur was helemaal stuk. We plaatsten aan twee zijden 1,25 m hoge keerwanden en vervingen de oude boordsteen door een bank in Cortenstaal. De 3 m lange en 3 mm dikke Cortenstaalplaten werden geplooid door ijzerhandelaars. Het duurzame Cortenstaal drukte de prijs en oogt mooi, de legering roest niet door en je kan er allerlei vormen mee maken”, loven Ruben en Wineboud. De herinrichting van deze speelplaats startte in de paasvakantie van 2023 en werd half juni opgeleverd.

Watershell wortelbrug

Het deel van de speelplaats vooraan werd uitgevoerd in waterdoorlatende klinkers met een opbouw van betonpuin en porfier. De vier betonnen pingpongtafels werden er naast elkaar opgesteld en eind 2023 werd er een toekomstboom, een solitaire zomereik, geplant. “Een luchtlaag tussen de aarde en de bestrating vermijdt dat de wortels de bestrating omhoog duwen”, duidt Ruben. Aan de rand van de speelplaats bij de Polderdreef werd een extra strook met een overrijdbare en waterdoorlatende grindondergrond aangelegd en een rek voor vijftig fietsen geplaatst.

Ruben en Wineboud voorzagen ook trapelementen en plaatsten een Watershell wortelbrug in gerecycleerd PP, een drukspreidende groeiplaatsconstructie voor bomen waarbij een tweede maaiveld wordt gevormd. Hierbij dragen koepelvormige cassettes af op betontegels waarover beton wordt gestort. Tussen betontegels en ondergrond komt een drukspreidend geotextiel. Het resultaat is een gewapende betonplaat waarop diverse afwerkingen mogelijk zijn. Bovenop de 44 bestaande bomen werden negen nieuwe bomen en de minibosjes met struiken geplant. Het terrein bevat tevens esdoorns, twee amberbomen, een haagbeuk, een Fastigiata en lavagras (grindgazon).

MOS

Het speelplaatsplan van MOS Oost-Vlaanderen vormde de leidraad. Samen met de directie, de dienst Infrastructuur van de scholengroep, leraars van het MOS-team en Ruben, die ook het beplantingsplan opstelde, werd een licht aangepast plan uitgewerkt. “We hebben gebruik gemaakt van de input van MOS en het stappenplan (inspraak verzamelen, een praatplan opstellen, een werkgroep oprichten, ...) vóór we verder spraken met Ruben, die zijn eigen inbreng gaf aan de MOS-plannen en ze realiseerde met Wineboud”, verklaren Katrijn Gijsel, medewerkster van het Steunpunt DuWoBo Oost-Vlaanderen, en Sandra Vandevelde, provinciaal MOS-begeleidster Oost-Vlaanderen. Het MOS-team zorgde ook voor klimplanten langs de hekkens rond het domein en houdt een jaarlijkse plantactie van inheemse bomen en struiken langs de wadi en de graskant.

De school doorliep het stappenplan ‘Klimaatgezonde Speelplaatsen’ van de provincie Oost-Vlaanderen i.s.m. MOS als deel van een participatietraject met ouders, leerlingen en leerkrachten. Hierbij kreeg ze een ontwerpschets en planten voor verschillende zones en werd een vlekkenplan gemaakt. “We gebruiken vele inheemse planten, maar gecultiveerd. Sommige cultivars zijn overigens sterker en onderhoudsvriendelijker”, stipt Ruben aan.

Nadruk op inspireren en informeren

“Bij dit praatplan met beplantingssuggesties ligt de nadruk op inspireren en informeren, onze visie op de buitenruimte, het bevragen van alle partijen over hun wensen en vragen en de randvoorwaarden en het educatieve gebruik stimuleren. Tijdens de daaropvolgende ontwerpfase werken we samen met landschapsarchitecten. Als het ontwerp definitief is, vindt de uitvoering plaats waarbij workshops gehouden worden over de bouw van wilgenhutten of -tunnels en we plantacties begeleiden, speel- of modderbuitenkeukentjes inrichten en een speelreliëf creëren. In dit stappenplan besteden we aandacht aan nazorg en beheer, waartoe beheerfiches worden uitgewerkt. We houden ook rekening met de veiligheid, maken risicoanalyses, e.d. en bieden de school expertise aan in de vorm van sessies en workshops betaald door de provincie. Het is belangrijk dat scholen zulk project samen met de kinderen, ouders en vrijwilligers aanpakken en betrokkenheid kweken”, meent Sandra.

Module Duurzaamheid

Sinds 2022 heeft Erasmus De Pinte ook meer aandacht voor het educatieve aspect van zijn klimaatgezonde speelplaats. Zo vindt onder een oude esdoorn een buitenklas plaats, waarbij picknickbanken worden benut. Bovendien krijgen de leerlingen van 1A een module Duurzaamheid waarin wateruitdagingen aan bod komen. Daarbij wordt de school educatief gesteund door de ngo Join For Water. “Ze leren waarom we de speelplaats hebben getransformeerd en een wadi en hemelwatergespoelde toiletten voorzien. Ze plantten ook mee de minibosjes en volgen een beurtrol per klas om na de lunchpauze de speelplaats rein te houden. We hadden ook al een bijenhotel, plantten ecobloembollen rond de minibosjes en lieten in de geest van ‘Maai Mei Niet’ een strook ongemaaid”, melden Emeliek en directeur Meersschaert.